Ovaj pojam koji se često spominje u analizi laboratorijskih pretraga, od izuzetnog je značaja pa ćemo mu se malo više posvetiti u ovom prilogu.
Bilirubin u normalnim granicama ima zaštitnu ulogu, antioksidantna svojstva, ali čim pređe prag podnošljivosti, postaje toksičan i oštećuje centralni nervni sistem.
Crvena krvna zrnca prenose kiseonik u organizmu zahvaljujući hemoglobinu koji ima vek trajanja oko 120 dana ( odrasle osobe) i nakon toga se razgrađuje u slezini. Produkti razgradnje hemoglobina su globin i hem.Katabolizmom hema nastaje bilirubin koji može biti konjugovan i nekonjugovan.
Metabolizam bilirubina
Metabolizam bilirubina odvija se u jetri i može da se podeli u tri faze: prihvatanje bilirubina od strane hepatocita ( jetrinih ćelija) , konjugacija bilirubina i sekrecija istog u žuč.
Povećane vrednosti bilirubina u krvi
Povećana koncentracija bilirubina –hiperbilirubinemija može nastati usled:
-povećanog stvaranja
-smanjenog preuzimanja od strane jetre
-smanjene konjugacije u jetri ( neophodne za izlučivanje)
-povećane enterohepatične cirkulacije bilirubiona ( najčešći uzročnik nastanka žutice kod novorođenčadi)
Smatra se da povećana proizvodnja bilirubina nastaje u zavisnosti od rasne pripadnosti, potom od nepodudaranja krvnih grupa i nedostataka enzima ili strukturnih defekata eritrocita.
Direktna (konjugovana) hiperbilirubinemija
Direktna hiperbilirubinemija nije neurotoksična ali uvek ima patološki karakter.Ispoljava se zelenkasto – žućkastom bojom kože i često „ belom“ stolicom.Mogu da je izazovu poremećaji protoka konjugovanog bilirubina kroz jetrinu ćeliju do žučnih kanala, oštećenje jetre ( na pr. hepatitis, sepsa) ali i poremećaji protoka kroz žučne puteve usled funkcionalnih poremećaja ili anatomskih anomalija žučnih puteva.
Direktna hiperbilirubinemija može da se ispolji i u starijem uzrastu. Dete se obavezno upućuje u specijalizovanu ustanovu jer je rešavanje pomenutog problema vrlo kompleksno, a pre svega podrazumeva blagovremeno otkrivanje uzročnika ovog oblika žutice.Kod nekih oblika direktne hiperbilirubinemije dovoljna je medikamentna terapija dok anatomske anomalije zahtevaju intervenciju hirurga.
Indirektna (nekonjugovana ) hiperbilirubinemija
Ovaj vid hiperbilirubinemije predstavlja čestu pojavu kod novorođenog deteta.Sa kliničkog gledišta može biti razvojna i patološka.Razvojna žutica se javlja posle drugog dana po rođenju kod oko 60% donesene i oko 80% prevremeno rođene dece.Primarno nastaje kao posledica razvojne nezrelosti hepatocita u prihvatanju i konjugaciji bilirubina kao i zbog većeg broja i kraćeg životnog veka eritrocita kod fetusa.
Uzroci patološke indirektne hiperbilirubinemije jesu stanja udružena sa povećanim razlaganjem eritrocita :izoimunizacija (nepodudarnost Rh faktora, ABO sistema ili drugih antigena eritrocita), biohemijski defekti eritrocita ( nedostatak nekih enzima),strukturalni poremećaji eritrocita, infekcije (bakterijske, virusne ili uzrokovane protozoama) i razlaganje većih krvnih ugrušaka.Poremećaji prenosa bilirubina iz krvi kroz zid hepatocita ali i kroz sam hepatocit do mesta konjugacije takodje su uzroci pomenute vrste hiperbilirubinemije kao i poremećaj u konjugaciji usled nedostataka ili odsustva enzima.
Faktori rizika za nastanak oštećenja kod indirektne hiperbilirubinemije su i šećerna bolest majke, pripadnost nekim rasama ( stanovništvo istočne Azije, starosedeoci Amerike), primena nekih lekova (vitamin K3, sulfonamidi,..), policitemija, muški pol, gladovanje i dr.
Terapija
Fototerapija je standardni postupak za lečenje hiperbilirubinemije novorođenčadi.Fototerapijom se vrlo brzo smanjuje serumska koncentracija bilirubina.Pošto je bilirubin žuti pigment, on apsorbuje plavo svetlo, pa su plave lampe najdelotvornije u smanjenju koncentracije bilirubina.U poslednje vreme radije se koriste zelene lampe, čija svetlost dublje prodire u kožu. Ipak fluorescentno belo svetlo najčešći je oblik fototerapije.Fototerapija se prekida kada koncentracija bilirubina iznosi 68-86 μmol/L.
Terapija humanim albuminima daje dobre rezultate zato što albumin ima osobinu i da vezuje boje. Zamena krvi predstavlja uspešnu terapiju kod teške neonatalne žutice i njom se brzo eliminiše bilirubin iz cirkulacije.
Posledice hiperbilirubinemije
Moguće posledice hiperbilirubinemije su: mentalna retardacija,gluvoća,oštećenje vida,disharmoničnost razvoja psihomotorike,metabolički poremećaji,dizartrija ( organski poremećaj govora- smetnje u stvaranju glasova), poremećaj u koordinaciji pokreta, poremećaji ponašanja i pažnje, kasno progovaranje, usporeno usvajanje čitanja i pisanja.
Ranije se smatralo da su poremećaji trajnog karaktera ali se danas zna da ipak postoji period kada je nivo bilirubiona povišen i ima toksičan efekat ali je oštećenje u fazi kada može da dođe do oporavka.Kada dođe do ozbiljnih oštećenja bazalnih ganglija i jedara moždanog stabla ( delovi centralnog nervnog sistema), oštećenja su na žalost trajnog karaktera.
