Srčana insuficijencija ( Insufitientia cordis)
Slučaj sa nedostatkom vazduha, gušenjem, suvi kašalj, prožimanje hladnim znojem, pojava otoka nogu …su samo neki od simptoma popuštanja srčanog mišića, odnosno signali kojima srce šalje poruku da nije u stanju da obezbedi dovoljno krvi za kompletnu cirkulaciju i dovoljno kiseonika za sve ćelije u organizmu- niti može da izbaci krv do perifernih krvnih sudova , niti da je iz njih primi. Istovremeno, to je i poruka vitalnog organa da već dugo trpi posledice neke druge organske bolesti ili bolesti koja nije adekvatno lečena.
Identifikovanje srčane slabosti, odnosno dijagnostikovanje srčane insuficijencije podrazumeva istovremeno traganje za njenim uzrokom jer je to od presudnog značaja za adekvatno lečenje dekompenzacije srca.
Brojni uzročnici slabljenja srca
Najčešći uzrok slabljenja srca je koronarna bolest, odnosno bolest krvnih sudova ( arterija) koje ishranjuju srčani mišić. Srčana insuficijencija se tada javlja nakon akutnog infarkta ili nakon ponovljenih anginoznih napada, a karakteriše je oslabljen dotok krvi u srčani mišić, što umanjuje snagu „pumpe“ srčanog mišića. Hipertenzivna bolest je drugi najčešći uzročnik srčane insuficijencije a i sama je vrlo rasprostranjeno oboljenje ( u različitim vidovima ispoljavanja i uzročnicima zahvata skoro 1/3 ukupne svetske populacije) te je u tom velikom procentu i veliki udeo neprepoznate srčane insuficijencije a zbog sličnosti nekih tegoba sa simptomima hipertenzivne bolesti. Uzročnici srčane insuficijencije mogu biti i srčane mane bilo urođene ili stečene kao i upala srčanog mišića najčešće uzrokovana virusima (Coxsackie virus) pri čemu najčešće dolazi do upale svih slojeva srčanog mišića : endokarda, mišićnog sloja i srčane opne. Oštećenje srčanog mišića može da nastane i kao posledica ubrzane ateroskleroze – što je slučaj kod dijabetičara usled poremećaja metabolizma glikoze ali i u drugim okolnostima kao što su poremećaj srčanog ritma, hipertireoza, anemija i sl.
Dijabetičari su i bez manifestacija koronarne bolesti u uslovima povećanog rizika da obole od srčane insuficijencije. Aterosklerotski procesi počinju praktično sa samim rođenjem i vremenom se mogu i ubrzati – nepravilnom ishranom, nedovoljnim kretanjem pušenjem,…
Simptomi srčane insuficijencije nisu tipični upravo zbog brojnih uzročnika slabljenja srca a koji se međusobno i prepliću.Takođe, neke druge bolesti mogu da simuliraju simptome srčane slabosti kao prisustvo želudačne kile kada deo želudca prominira u grudnom košu i vrši mehanički ometanje pravilnog srčanog rada- posebno kod gojaznih pacijenata.
Ipak simptomi insuficijencije srca prvenstveno su vezani sa nastajanjem takozvane srčane dekompenzacije ( popuštanjem srca) koja može biti akutna ili hronična. Do akutne srčane slabosti dolazi u hipertenzivnim krizama ali i u okviru akutnog infarkta srca zbog oštećenja velikog dela srčanog mišića. Tegobe se manifestuju u vidu progresivnog gušenja, pada pritiska, popuštanja takozvanog „levog srca“ – odnosno nastanka plućnog edema. Takođe do akutizacije bolesti može doći i u sklopu već postojeće hronične insuficijencije srca izazvane naglim fizičkim naporom, konzumiranjem preobilnog obroka, prestankom uzimanja nekog od lekova ili pojavom neke druge bolesti koja dovodi prvenstveno do ubrzanog srčanog rada. Prepunjenost krvnih sudova periferije, nemogućnost srca da tu krv prihvati i još veća nemogućnost srca da tu krv ponovo izbaci u periferiju – uspostavljaju „začaran krug“ u kome je srce sve slabije.
Dijagnostikovanje i lečenje
Dijagnostikovanje srčane insuficijencije započinje kliničkim pregledom i EKG pregledom, dakle onim osnovnim procedurama redovne kontrole zdravlja koje već mogu da ukažu na određene promene na srčanom mišiću. Dijagnostičke procedure se mogu nastaviti laboratorijskim analizama, rtg pregledom srca i pluća, ultrazvučnim pregledom srca, testom opterećenja, stres ehokardiografijom a ako je potrebno i nuklearnom perfuzionom kardio dijagnostikom kao i pregledom magnetnom rezonancom srca. Invazivne metode u glavnom nisu potrebne za utvrđivanje postojanja srčane insuficijencije ali mogu biti od značaja za utvrđivanje njene etiologije ( uzroka) kao i prognoze a misli se na selektivnu koronarografiju, hemodinamski monitoring kao i na endomiokardijalnu biopsiju. Umesto zaključka, za postavljanje dijagnoze neophodno je prisustvo simptoma srčane insuficijencije i objektivni nalaz miokardne disfunkcije.
Lečenje ima dva cilja: da uspori progresiju bolesti i produži preživljavanje kao i da otkloni tegobe i podigne kvalitet života.
Terapija uključuje opšte mere, farmako terapiju, upotrebu različitih aparata i hirurške intervencije. U medikamentnom tretmanu prvo se uvode u upotrebu diuretici- lekovi koji redukuju volumen cirkulišuće tečnosti i time smanjuju opterećenje srca. Druga grupa su beta blokeri koji štite srce od simpatičke hiperaktivnosti. Treća grupa lekova su vazodiletatori koji smanjuju periferni otpor a među njima su ACE inhibitori , blokatori receptora angiotenzina II i drugi..Kardiotonični glikozidi su lekovi koji otklanjaju atrijalnu tahiaritmiju i povećavaju snagu srčane kontraktilnosti. Kardiotonični glikozidi ne produžavaju životni vek ali zato značajno poboljšavaju kvalitet života pacijenta. Pored farmakoterapije potrebno je primeniti i dijetetski režim sa ograničenim unosom soli.Takođe prekinuti uzimanje negativno inotropnih lekova kao i onih koji vrše retenciju ( zadržavanje) soli i po potrebi uvesti u terapiju i antikoagulantnu terapiju. Infekcije predstavljaju veliku opasnost za bolesnike sa srčanom insuficijencijom pa je neophodno pravovremeno i adekvatno lečenje svake makar i najmanje infekcije.
Dobra terapija i disciplinovan pacijent
Najznačanije je imati balans između dobro odabrane terapije i motivisanog i disciplinovanog pacijenta. Činjenica je na primer da po pravilu, samo polovima pacijenata koji imaju povišen krvni pritisak uzimaju redovno lekove a od te polovine koja uzima lekove samo polovina pravilno reguliše krvni pritisak.Reč je dakle o ogromnoj populaciji pacijenata koji ne leče ili leče neadekvatno svoj povišeni krvni pritisak – jedan od glavnih uzročnika srčane slabosti….
