CROHN`S DISEASE, KRONOVA BOLEST ILI REGIONALNI ENTERITIS
Kronova bolest ili regionalni enteritis je hronična granulomska bolest creva segmentnog karaktera.Iako je terminalni ileum (završni deo tankog creva) najčešće zahvaćen ovom bolešću (60 -80%), bolest se može lokalizovati na bilo kom delu digestivnog trakta ; od usne duplje i jednjaka do završnog dela debelog creva.
Bolest je dobila naziv po Dr Burrillu Crohnu-u, američkom lekaru koji je 1932 god., prvi opisao zapaljensko obolenje tankog creva, hroničnog toka koje ostavlja „ tkivne ožiljke“ u zidu creva.
Zapaljenski proces zahvata sve slojeve zida creva kao i vezivno tkivo koje oblaže crevo.Absorptivna i sekretorna funkcija bolešću zahvaćenog segmenta creva je često komporomitovana.Bolest zahvata i regionalne limfne žljhezde.U mnogim slučajevima veoma je teško razlikovati Kronovu bolest od ulceroznog kolitisa, te otuda, postoji zjednički naziv u anglosaksonskoj literaturi- zapaljenska oboljenja creva.
Epidemiološke studije ukazuju na porast broja obolelih od Kronove bolesti u mnogim zemljama. Najčešće su to osobe životne dobi između 15 i 40 godina života (tok bolesti je u mlađih osoba po pravilu teži). S obzirom na značajno prisustvo ove bolesti u mnogim zemljama, nisu retka posebna udruženja ovih bolesnika koja imaju za cilj da informišu pacijente o mnogim detaljima vezanim za ovu bolest, higijensko – dijetetskom režimu, trenutno najadekvatnijoj terapiji, razmenom iskustava vezanim za bolest i lečenje, prisustvu rizika od drugih obolenja, mogućnosti nastanka karcinoma debelog creva kod osoba kod kojih bolest traje duže od 10 godina i sl.Kod dece, koja su obolela od Kronove bolesti odmah po dijagnostičkoj potvrdi ovog obolenja potrebno je smesta započeti odgovarajuću terapiju.Ako se bolest ne prepozna na vreme, ne lečen zapaljenski proces može voditi ka retardaciji deteta, odloženom pubertetu i padu uspeha u školi.Bolest je podjednako zastupljena u oba pola a ne retko je izražen i porodični karakter bolesti.Smatra se da je u celom svetu ulcerozni kolitis 3-4 puta zastupljeniji od Kronove bolesti.Dokazano je da od ove bolesti jevrejska populacija oboleva 4-5 puta češće nego ostale.
Uzročnici (etiološki faktori) još uvek su nepoznati. Mnogobrojni infektivni agensi nisu potvrđeni kao uzročnici ovog obolenja. Imunološki činioci takođe su predmet istraživanja ali imuni mehnizam još nije razjašnjen. Dijetetski činioci kao što su hemikalije, ishrana bez biljnih vlakana i ostataka smatraju se delimično odgovornim za nastanak ove bolesti.Kronova bolest se može smatrati autoimunim obolenjem jer prisustvo granuloma, hronični zapaljenski karakter bolesti i postojanje sistemskih komplikacija kao i povećanje IgA globulina govore u prilog ove teze. Nasledna predispozicija je takođe od značaja.
KLINIČKA SLIKA BOLESTI
U kliničkoj slici Kronove bolesti najčešće postoji trijas simptoma: bolovi u trbuhu, dijareja i povišena telesna temperatura. Trbušni bol u vidu crevnih kolika je vrlo čest (80-90%)
Najčešća klinička slika ima 4 oblika:
a) zapaljenski koji se karakteriše jakim bolom u donjem desnom predelu trbuha uz jaku osetljivost na dodir pa se često može zameniti sa sumnjom na prisustvo akutne upale slepog creva.
b)opstrukcija creva -zbog značajnog suženja creva kao posledica zadebljanja zida, javljaju se crevni grčevi, nadimanje i povraćanje.
c)slika difuzne upale celog tankog creva sa znacima malnutricije (nedovoljno uzimanje hranjljivih sastojaka iz crevnog sadržaja).
d) pojava trbušnih fistula i abscesa – nastajanje komunikacija, nepravilnih kanalića kao posledica zapaljenskog procesa između vijuga tankog creva, tankog i debelog creva, creva i mokraćne bešike i t d. Abscesi (gnojne kolekcije) su takođe veoma česte.
Komplikacije kod Kronove bolesti su brojne; opstruktive kao posledica zadebljanja zida creva ili kao posledica razvoja fibroznih promena (nagomilavanje vezivnog tkiva u zidu creva) što takođe može dovesti do suženja crevnog promera.Sistemske komplikacije su takođe relativno česte u Kronovoj bolesti: upale zglobova (artritis), upala dužice oka (iritis), pojava crvenih čvorova ispod kože (eritema nodosum) maljičasti prsti, šetajuća upala zglobova…
DIJAGNOSTIČKE PROCEDURE
Laboratorijske karakteristike – laboratorijski nalazi su od velikog značaja pri dijagnostikovanju i u proceni stepena ozbiljnosti obolenja.Neki parametri imaju prediktivni karakter što znači da često prethode novom talasu razbuktavanja obolenja – puno vremena pre pojave kliničke simptomatologije.Lab. parametri su od manjeg značaja kada je u pitanju diferencijacija između dva glavna tipa zapaljenskih procesa u crevima – ulceroznog kolitisa i Kronove bolesti iako su poslednjih godina neke nove metode- p- ANCA i ASCA uvedene u upotrebu i obećavaju napredak u postavljanju prave dijagnoze.U zavisnosti od stepena ozbiljnosti oboljenja, registruju se – povišena sedimentacija eritrocita (SE), povišenje nivoa proteina u serumu (akutna faza), leukocitoza, nedostatak gvožđa koji je često prisutan sa mikrocitnom anemijom.
Grupa proteina koja je u značajnom porastu u akutnoj fazi obolenja su alfa 1- antihimotripsin, kiseli alfa 1- glukoprotein,CRP- C reaktivni protein, amiloid A, fibrinogen, C1-C3-C4.
Klinički pregled i radiološke dijagnostičke procedure- pri pregledu ( palpaciji) dominira bol u donje desnom trbušnom predelu,povišena temperatura, kao i druge manifestacije na koži i sluznici.
U okviru radioloških dijagnostičkih procedura pregledu tankih creva prethodi nativni snimak trbuha a potom se pregled nastavlja pasažom barijumskog kontrasta kroz vijuge tankog creva, eventualno enteroklizom, kombinacijom enteroklize i KT pregleda a u poslednje vreme i pregled magnetnom rezonancom .Od neinvazivnih metoda pregleda treba spomenuti ultrazvučni pregled tankih creva kao i kolor doppler vaskularnih struktura zahvaćenog segmenta tankog creva kojom prilikom se mogu registrovati uvećane lokalne limfne žljezde, prisustvo zadebljanja zida zahvaćenog dela tankog creva kao i pojačana vaskualrna aktivnost ( pojačan arterijski protok) u istom predelu..Takođe treba spomenuti i endoskopsku metodu pregleda debelog creva kao i gornjih partija digestivnog trakta osim tankih creva. Endoskopskom metodom ( gastroskopija ili kolonoskopija) se sa izvrsnom preciznošću mogu dijagnostikovati segmenti dig. trakta sa zapaljenski izmenjenom sluznicom, veličina promene kao i njihov intenzitet. Tom prilikom uzima se uzorak izmenjenog dela sluznice za patohistološku pretragu.
TERAPIJA KRONOVE BOLESTI
Hronični tok Kronove bolesti sa smenjivanjem faza remisije (odsustvo tergoba) i egzacerbacije (ponovno javljanje bolesti), praktično kroz ceo život pacijenta, podrazumeva ozbiljan terapijski pristup. Dok neke osobe imaju blage simptome sa retkim egzacerbacijama dotle druge imaju mnogo ozbiljniji oblik sa čestim hospitalizacijama. Terapijski opseg kod Kronove bolesti je: medikamentozna terapija, higijensko- dijetetski režim života i hirurška metoda lečenja.
Medikamentna terapija obuhvata lekove iz grupe sulfonamidskih preparata.Danas se koristi lek Salofalk i primenjuje se u akutnoj fazi bolesti a takođe i kao profilaksa.Kao lek izbora, ipak je Budesonid- inače glukokortikoid koji najbolje rezultate daje u akutnoj fazi bolesti. Zbog hroničnog toka bolesti više od 50% bolesnika je na dugotrajnoj terapiji kortikosteroidima. Uz postojeću, upotrebljava se i imuno supresivna terapija- Azathioprine. Higijensko – dijetetski režim obuhvata niz različitih mera u načinu života koje omogućavaju, uz medikamentoznu terapiju ređe egzacerbacije bolesti. Osim dijetetskog režima u vidu „astronautske dijete“ koja podrazumeva unos hrane koja se resorbuje u gornjim digestivnim partijama sa povećanim unosom vitamina i minerala, fizička aktivnost i odsustvo stresa su od velike važnosti. Često je u terapeutske svrhe potrebno angažovanje i psihijatra. U slučajevima kada su napred navedene terapeutske metode iscrpljene ili sa pojavom komplikacija, kao što je pojava opstrukcija ili fistulozne komunikacije, hirurški tretman obezbeđuje dugotrajnije odsustvo simptoma bilo da se radi resekcija zahvaćenog dela tankog creva i ili zbrinjavanje fistula ali i dreniranje apscesnih formacija koje su vrlo čest pratilac ovog oboljenja.
