Jedan od najčešćih uzročnika koji se okrivljuju za nemirno spavanje ( hrkanje) je orofaringealna okluzija, odnosno zatvorenost komunikacije između usne duplje i ždrela usled naglog kolapsa mišića nepca, resice i ždrela tokom sna.Naime, kada ogromna količina vazduha tokom disanja, naiđe na suženo vazdušno polje, nastaje lepršanje napred pomenutih anatomskih struktura – proizvodeći buku koja nas može podsetiti na riku lavova, predenje mačke, mukanje i druge zvučne fenomene često vrlo neprijatne za one koji su prisutni u okolini.
Intenzitet buke zavisi od struktura koje vibriraju.Uvećani krajnici su kod dece glavni krivac za nastanak opisanih smetnji , te njihovim odstranjivanjem prestaju i tegobe, što nije slučaj sa odraslima.Kod odraslih, duga resica,široko nepce i spušten velikopalatinalni segment ( deo nepca) obično dovode do retropalatinalne opstrukcije ( suženje iza nepca).Kod ovih pacijenata, pri kliničkom ORL pregledu obično se registruje uredan nalaz jer se obavlja u budnom stanju.Međutim, tokom sna, posebno u tzv. REM fazi dolazi do naglog popuštanja napred pomenutih anatomskih struktura što uzrokuje kolaps, hrkanje i apneu.
Pored opisane, postoje i druge abnormalnosti i anomalije koje mogu doprineti nastanku buke tokom sna.Povećana telesna masa je glavni rizični faktor ovog sindroma.Pored toga, i konstitucija, pol, uzrat i neki drugi faktori su od značaja za nastanak bučnog spavanja.Spavanje na leđima potencira hrkanje iz poznatih razloga.Više od 80% vremena provedenog u snu “testeraši” provode spavajući na leđima i u proseku, četiri puta promene položaj u toku jednog sata.Obilno konzumiranje alkohola, pre spavanja, masna i teška hrana u večernjim satima kao i korišćenje sedativa, pogoršaće hrkanje.Analizirajući učestalost hrkanja u odnosu na vreme spavanja, utvrđeno je da je ono najprisutnije u periodu između 22 I 24 h, kao i između 4 i 6 sati ujutru- što je u vezi sa ciklusom sna.Neke osobe počinju sa bučnim spavanjem uporedo sa prvim snom, nastavljajući dalju “ akciju” kontinuirano tokom cele noći.
Iako se notorno hrkanje smatra sporednim simptomom, ono ipak višestruko zalazi u zdrav život čoveka.Od simptoma koji se susreću kod ovakvih pacijenata, pored bučnog i nemirnog spavanja, dominira preterana dnevna pospanost, hronični umor( pacijenti se ujutru bude umorniji nego uveče kada su legli), suva usta, čeone glavobolje,promene u raspoloženju i sl.Ako je hrkanje udruženo sa apneom ( pauze u disanju), mogu se razviti brojni simptomi- kao povišen krvni pritisak, nepravilan rad srca,moždani udar, dijabetes a kod dece nekontrolisan noćno mokrenje u postelji.
Dijagnostika
Dijagnostika bučnog spavanja počinje kliničkim pregledom nosa, ždrela grkljana i donjeg ždrelnog segmenta.Kvalitetna dijagnostika ovog sindroma iziskuje upotrebu polisomnografije kao zlatnog standarda u proceni stanja ovih pacijenata.Tokom takvog ispitivanja, dolazi se do određenih parametara od kojih su najvažniji stepen oksigenacije, dužina i broj pauza u disanju, oscilacije krvnog pritiska i rada srca intenzitet buke i drugi.Da bi se odredilo mesto najvećeg suženja vazdušnog puta, koristi se druga tehnika – ( apneagraf) koja daje podatke o vremenu, nivou i stepenu njegove suženosti.Na osnovu dobijenih parametara pravi se selekcija pacijenata za hirurški i nehirurški tretman.Ne treba zanemariti i klinički ORL pregled kada se u ne malom procentu slučajeva može otkriti uzročnik pomenutih smetnji.Naime, kod većine zdravih ljudi i nehrkača, donji kraj mekog nepca i resice leži iznad horizontalne ravni jezika, što nije slučaj kod osoba koje bučno spavaju.Pri faringoskopiji, nekih hrkača,neposredno nakon buđenja,može se zapaziti otečena i lividne boje resica kao znak njene aktivnosti tokom sna.Pregled treba uvek započeti od nosa : kada su u pitanju koštani deformiteti i abnormalnosti – cefalometrijske analize mogu biti od koristi.
Terapija
Da bismo se rešili ove neprijatne pojave, neke mere samopomoći mogu biti od koristi.Kao prvo,preporučuje se redukcija telesne mase i njeno dovođenje u normalne vrednosti.Izostavljanje obilnih večera, i prevelikog konzumiranja pića, izbegavanje sedativa i sredstava za spavanje, uz fizičko vežbanje i šetnje, spavanje na strani sa uzdignutim uzglavljem- može dati povoljne rezultate.Kod osoba koje su bučne tokom sna u svakom položaju i poziciji tela, pa čak i kada spavaju na trbuhu, tretman iziskuje upotrebu određenih sprava i naprava ili hirurški pristup.Dentalne proteze koje pomeraju donju vilicu ka napred – i tako drže otvorenim vazdušni put mogu sprečiti hrkanje. Aparati koji pod pozitivnim pritiskom ubacuju vazduh u pluća prvenstveno se koriste kod osoba sa čestom i dužom pauzom disanja ( apnea).Ovi aparati predstavljaju najbolju opciju nehirurškog tretmana ovih pacijenata.Dok ih pacijent koristi imaju efekta – a kada prestane sa upotrebom – stanje se vraća na prvobitno.Pitanje intolerancije na ove aparate je takođe od značaja…
Hirurško lečenje
Od hirurškog pristupa se očekuje da brojnim pacijetima omogući trajno otkanjanje problema, miran san bez hrkanja.Operacija ne mora da bude najbolja opcija za svakog pacijenta ali je najbolje rešenje za svakoga ko hrkanju želi da kaže zauvek zbogom.Cilj operacije je proširenje postojećeg suženog dela disajnog puta i formiranje dovoljnog otvora za nesmetano disanje tokom noći.
